Tin Cập Nhật Thứ Tư 16/11

Tin Thế Giới

1.

Ông Trump trấn an đồng minh châu Á khi gặp Thủ tướng Nhật --- Philippines cảm thấy bấp bênh sau khi ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ --- Tướng Mỹ trấn an: Hoa Kỳ không quay lưng với châu Á

Nhân cuộc họp đầu tiên trong tuần này với một nhà lãnh đạo nước ngoài trong cương vị Tổng thống đắc cử Mỹ, ông Trump theo dự kiến sẽ tìm cách trấn an Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và các đồng minh châu Á khác đang lo lắng về những phát biểu của ông trong chiến dịch tranh cử, theo các cố vấn ông Trump.

Ông Abe là một chính trị gia có dòng dõi và một nhà lập pháp kỳ cựu, trong khi ông Trump là một người nóng nảy không có kinh nghiệm về ngoại giao, và chưa từng làm việc trong chính phủ. Cả hai có quan điểm khác biệt về chính sách và về thương mại tự do. Nhưng hai ông có thể sẽ tìm thấy nhiều điểm chung khi gặp nhau tại New York vào thứ Năm. Hai nhà lãnh đạo đều cam kết sẽ khôi phục ảnh hưởng toàn cầu và đối phó với một Trung Quốc đang trỗi dậy, và cả hai đều muốn cải thiện quan hệ với Nga.

Một cố vấn của ông Trump cho biết Tổng thống tân cử sẽ tái khẳng định cam kết của mình đối với liên minh Mỹ-Nhật và với khu vực, bất chấp những lập luận đưa ra trong chiến dịch tranh cử đã nêu lên nhiều nghi vấn.

Những phát biểu của ông Trump trong chiến dịch tranh cử về khả năng Nhật Bản có thể thủ đắc vũ khí hạt nhân và đòi các đồng minh phải chi thêm để duy trì các lực lượng Mỹ trên lãnh thổ các nước này đã gây nhiều quan ngại. 

Thắng lợi bầu cử của ông Trump cũng làm tiêu tan hy vọng Hoa Kỳ sẽ thông qua hiệp định thương mại đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) gồm 12 quốc gia, một trụ cột trong chiến lược xoay trục của Washington sang châu Á và cũng là một trụ cột trong những cải cách kinh tế của ông Abe.

Một cố vấn của ông Trump nói ông hy vọng cuộc họp sẽ tạo được không khí chung cho mối quan hệ giữa ông Trump với Nhật Bản và khu vực. Tuy nhiên, một số nhà ngoại giao nói rất khó đánh giá các chính sách của ông Trump về một số vấn đề, kể cả các hành động hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông hay mối đe dọa hạt nhân của Bắc Triều Tiên cho tới khi ông Trump hoàn tất việc chọn người vào các chức vụ trọng yếu. - VOA

***

Không khí hoang mang đang bao trùm lên Philippines sau khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ.

Các nhà phân tích và các giới chức Philippines nói rằng việc ông Trump lên làm tổng thống Mỹ có thể mang lại một số thay đổi trong quan hệ giữa hai nước đồng minh lâu đời này, trong đó có các quan hệ về kinh tế và an ninh.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã xích lại gần hơn với Trung Quốc trong những tháng gần đây, đồng thời gây gỗ công khai với Tổng thống Barack Obama. Quan hệ ngoại giao giữa Washington và Manila đã xấu đi sau khi ông Duterte phản ứng mạnh trước những lời chỉ trích của Mỹ về chiến dịch bài trừ ma túy đẫm máu của ông, đã giết chết hơn 4.000 người kể từ khi chiến dịch này bắt đầu hồi tháng 7 năm nay.

Nhưng đầu tuần này ông Duterte bày tỏ hy vọng có thể hợp tác với ông Trump.

Tổng thống Duterte nói: 

“Tôi tin chắc là như vậy. Chúng tôi không chống đối gì nhau. Tôi luôn làm bạn với tất cả mọi người, nhất là với một tổng thống, một nguyên thủ quốc gia.”

Tuy nhiên ông Duterte tuyên bố việc ông Trump đắc cử tổng thống sẽ không làm ông thay đổi chính sách đối ngoại độc lập của ông. Ông nói nước ông, một cựu thuộc địa của Hoa Kỳ, kiên quyết bước ra khỏi bóng tối lệ thuộc vào Mỹ, và thậm chí sẽ đẩy mạnh quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và Nga.

Trong một cuộc họp báo mới đây, ông Duterte khẳng định: “Tôi sẽ tiếp tục theo đuổi những gì mà tôi đã khởi sự. Tôi không có thói quen thay đổi những cam kết của mình.”

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana nói quan hệ Mỹ-Phi “rất dễ chuyển biến” ngay tại thời điểm này.

Ông Lorenzana nói: “Chúng tôi cần biết rõ chính sách đối ngoại của Tổng thống tân cử Donald Trump, ông sẽ lên nhậm chức vào ngày 20 tháng Giêng năm tới. Chúng tôi sẽ chờ xem chuyện gì diễn ra và từ đó sẽ có phản ứng.”

Ông Jaime FlorCruz, giáo sư thỉnh giảng tại Ðại học Peking, nói: “Theo tôi thì chúng ta nên chờ những diễn biến trong 100 ngày đầu làm tổng thống của ông Trump.”

Giáo sư FlorCruz nhận định rằng ông Duterte đang tìm cách “khẳng định với các cường quốc rằng Philippines không phải là một nước lệ thuộc hay một lãnh thổ mở rộng của các nước lớn như họ vẫn nghĩ.”

Ông FlorCruz nói tiếp: “Theo tôi thì đó là một thái độ đúng đắn. Tôi cho rằng miễn là chúng ta đảm bảo mọi thỏa thuận ký với Trung Quốc hay Mỹ sẽ không có những ràng buộc kéo theo thì chúng ta hoàn toàn có thể tự hào rằng chúng ta có một chính sách đối ngoại độc lập.”

Ông Eralr Parreno của Viện Nghiên cứu Cải cách bầu cử và chính trị cho rằng quan điểm mang tính toàn cầu của ông Trump có thể sẽ thay đổi khi ông chính thức lên nhậm chức tổng thống.

Ông Parreno nói: “Hãy chờ cho đến khi ông Trump được Cơ quan Tình báo Trung ương và các cơ quan an ninh báo cáo. Tôi nghĩ rằng quan điểm của ông sẽ thay đổi. Cho đến giờ thì vẫn chưa thể dự đoán được về chính sách đối ngoại của ông Trump.”

Một nhà ngoại giao Philippines không muốn nêu tên trên báo chí nói: “Tôi lo ngại về những tranh chấp trên Biển Đông. Những yếu tố kinh tế có thể sẽ lấn át trong các mối quan hệ Mỹ-Phi. Điều đó có thể sẽ không xảy ra với bà Clinton, nhưng rất có thể sẽ xảy ra với ông Trump vì đó là lợi ích bằng tiền. Tuy nhiên vẫn còn quá sớm chưa thể xét đoán được.”

Nhà ngoại giao này nói thêm: “Có thể quan hệ Mỹ-Trung sẽ nồng ấm hơn bằng cái giá mà Philippines phải trả. Tuy nhiên nhận định của tôi có thể không đúng.”

Tờ Philippine Daily Inquirer có số ấn hành lớn nhất nước hôm thứ Hai đăng bài xã luận nói về “những ảnh hưởng tiêu cực từ các chính sách của Tổng thống Trump” về sản xuất hàng gia công, bảo hộ mậu dịch và di dân.

Bài xã luận nhan đề ‘Trump và kinh tế Philippines’ nói: “Nỗi lo lớn nhất là ngành sản xuất hàng gia công đang nở rộ. Ngành này đang tuyển dụng 1,2 triệu người lao động Philippines và tạo doanh thu 20 tỉ đôla một năm.” Bài viết cảnh báo rằng quan điểm bảo hộ mậu dịch của ông Trump đối với hàng sản xuất gia công “có thể đe dọa đà tăng trưởng của ngành công nghiệp gia công hàng xuất khẩu của Philippines.”

Nhưng Bộ trưởng Kế hoạch Kinh tế của Philippines, ông Ernesto Pernia không quá lo âu về dự đoán đó. Ông phát biểu trong một cuộc họp báo mới đây rằng Tổng thống Duterte chuẩn bị sẵn một kế hoạch xoay trục sang Trung Quốc để đón nhận chính quyền của Tổng thống Trump.

Ông Pernia nói: “Chúng ta có một lưới an toàn được Tổng thống Duterte chuẩn bị trước. Ông đã trông thấy trước, ông có khả năng tiên đoán. Ông đã quyết định xoay trục sang Trung Quốc. Thay vì chỉ phụ thuộc phần lớn vào Mỹ, nay chúng ta đã có thể đa dạng các nước bạn hữu của chúng ta. Do đó chúng ta sẽ không bị sụp đổ nếu quốc gia mà chúng ta lệ thuộc gặp khó khăn.”

Bộ trưởng Tài chánh Carlos Dominguez nói còn quá sớm để có thể xét đoán ảnh hưởng lâu dài của Tổng thống Trump đối với Philippines.

Ông Dominguez nói: “Khi là ứng cử viên và khi là tổng thống là hai người khác nhau. Chúng ta sẽ thấy những chính sách mà Tổng thống Trump sẽ thực hiện. Tôi nghĩ những người kinh doanh trên Thị trường Chứng khoán sẽ hơi lo lắng. Cá nhân tôi không chắc những ảnh hưởng sẽ như thế nào.”

Nhà phân tích chính trị Ramon Casiple nói rằng cả hai nhà lãnh đạo có “tầm suy đoán xuất chúng” và cả hai có thể hợp tác với nhau tốt hơn là giữa ông Duterte với ông Obama. Ông Casiple cũng dự đoán rằng chiến thắng của ông Trump có thể sẽ đặt ra một sự khởi đầu mới trong quan hệ Mỹ-Phi. - VOA

***

Để trấn an các đồng minh châu Á đang hoang mang chưa biết chính sách của Washington đối với khu vực này sẽ ra sao dưới chính quyền Trump, hôm qua 15/11/2016, một quan chức cao cấp quân sự Mỹ lên tiếng khẳng định Hoa Kỳ không quay lưng lại với châu Á trong những năm tới.

Tại Washington, đô đốc Harry Harris, tư lệnh các lực lượng Mỹ trong vùng châu Á – Thái Bình Dương, đã nói với báo chí rằng : mặc dù lúc này suy đoán chính sách của chính quyền sắp tới là việc không thích hợp, nhưng ông khẳng định chắc chắn Mỹ sẽ duy trì những cam kết không lay chuyển đối với các nước châu Á.

Ông Doanld Trump đắc cử tổng thống, các nước đồng minh của Mỹ tại châu Á có lý do lo ngại về chính sách của chính quyền sắp tới đối với khu vực châu Á Thái Bình Dương. Bởi vì trong chiến dịch tranh cử, Donald Trump đã nhiều lần tuyên bố sẽ cắt giảm các viện trợ, thay đối các cam kết với các đồng minh để giảm gánh nặng chi tiêu cho nươc Mỹ. Thí dụ như với đồng minh Nhật Bản, ông Trump chủ trương đòi Tokyo phải cùng gánh vác chi phí cho việc bảo đảm an ninh của mình.

Đô đốc Mỹ nói rõ là : « Tôi muốn trấn an các lo ngại của những đối tác của chúng ta cũng như những đối thủ tiềm ẩn của chúng ta là vùng châu Á-Thái Bình Dương giờ đây cũng quan trọng như từ trước tới nay », Hoa Kỳ vẫn luôn là « đối tác đáng lựa chọn » trong lĩnh vực an ninh của những nước châu Á và điều này sẽ còn tồn tại lâu dài.

Với trường hợp Philippines, một đồng minh lâu đời của Mỹ và cũng có một tổng thống Rodrigo Duterte ăn nói bốc đồng không kém gì ông Donald Trump, từng có lần ngỏ ý muốn quân đội Mỹ rút khỏi đất nước mình, đô đốc Harry Harris khẳng định đến giờ hợp tác quân sự Mỹ-Philippines không có thay đổi gì.

Tất cả những tuyên bố hứa hẹn tranh cử của ông Donald Trum chưa thể gọi là đường lối chính sách của chính quyền tương lai ở Mỹ, cũng như chỉ huy quân đội không phải người quyết định chính sách. Dư luận có thể đoán được phần nào chính sách đối ngoại và quốc phòng của Mỹ, khi ông Trump công bố tên của ngoại trưởng và bộ trưởng quốc phòng trong những ngày tới. Bắt đầu từ ngày 20 tháng Giêng năm tới, chính quyền của tổng thống tân cử mới chính thức hoạt động. - RFI

|

|

2.

Mỹ-Syria: Trump sẽ bắt tay với Assad?

Trong một cuộc phỏng vấn được phát trên đài truyền hình công Bồ Đào Nha RTP tối qua, 15/11/2016, tổng thống Syria Bachar al-Assad đã khẳng định rằng tổng thống tân cử của Mỹ Donald Trump sẽ là một “đồng minh tự nhiên” nếu ông nhất quyết chống khủng bố. Đây là phản ứng đầu tiên của lãnh đạo Syria kể từ khi ứng cử viên Cộng Hoà giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 08/11.

 

Tuyên bố nói trên của ông Assad được đưa ra vào lúc cả thế giới đang chờ xem chính sách tương lai của Mỹ về khủng hoảng Syria sẽ như thế nào một khi ông Trump nhậm chức tổng thống ngày 20/01. Nhưng những gì mà tổng thống tân cử của Hoa Kỳ nói cho đến nay về tình hình Syria khiến người ta phải đặt câu hỏi: Trump có sẽ bắt tay với Assad?

Trong bài trả lời phỏng vấn đăng trên tờ The Wall Street Journal ngày 12/11 vừa qua, nhà tỷ phú Mỹ đã đề ra chủ trương là nên tập trung nhiều hơn vào việc chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo. Ông Trump cho rằng, nếu cứ tìm cách thay thế Bachar al-Assad, rồi chúng ta cũng sẽ đánh luôn cả nước Nga, đồng minh của chế độ Damas.

Trước đó, trên tờ New York Times vào tháng 7 năm nay, ông Trump cũng đã tuyên bố rằng tổ chức Nhà nước Hồi giáo là mối đe dọa lớn hơn chế độ Damas. Lúc đó, ứng cử viên Cộng Hòa đã nhấn mạnh đến lập trường của ông là không muốn Mỹ can thiệp vào Syria, vì ông cho rằng “ đã 50 năm rồi Hoa Kỳ can thiệp vào chuyện nội bộ nước khác, nhưng chỉ toàn gây ra các vấn đề, chứ không giải quyết được gì”.

Tổng thống tân cử cũng đã ngầm nêu lên khả năng Mỹ ngưng trợ giúp vũ khí cho các nhóm vũ trang thuộc phe đối lập ôn hòa, hiện vừa chiến đấu chống chế độ Assad, vừa đương đầu với lực lượng thánh chiến Hồi giáo.

Đặc phái viên của Liên Hiệp Quốc về Syria Staffan de Mistura, trên đài BBC ngày 15/11 đã cho rằng lập trường của ông Trump, qua những phát biểu nói trên, là “hợp lý”, tức là cứ tập trung đánh Daech trước đã, rồi sau đó với Nga tìm ra một giải pháp thương lượng cho khủng hoảng Syria.

Khả năng Washington và Matxcơva hợp tác chặt chẽ trên vấn đề Syria là có thể xảy ra, do tổng thống tân cử Hoa Kỳ có vẻ muốn làm hòa với Nga. Trong cuộc điện đàm ngày 14/11 vừa qua, ông Trump và tổng thống Vladimir Putin đã thỏa thuận là hai bên sẽ cùng làm việc để thúc đẩy bình thường hóa quan hệ Mỹ - Nga. Theo điện Kremlin, tổng thống Putin đã tuyên bố sẳn sàng đối thoại với chính quyền mới của Hoa Kỳ “ trên cơ sở bình đẳng, theo nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau và không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau”.

Như vậy là chiến thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ có thể dẫn đến những thay đổi trong chính sách của Mỹ về Syria, theo hướng tìm một giải pháp với chế độ Assad để chống khủng bố Hồi giáo. Nhưng chưa chắc là chính sách này sẽ giúp chặn đứng cuộc nội chiến đã kéo dài 5 năm nay. - RFI

|

|

3.

Tổng thống Pháp: Thỏa thuận Paris về Khí hậu là "không thể đảo ngược"

Một tuần lễ sau chiến thắng bất ngờ của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, tổng thống Pháp François Hollande dành cho đài RFI, France 24 và TV5Monde một cuộc phỏng vấn dài về các vấn đề chính trị quốc tế, trong đó cuộc chiến chống biến đổi Khí hậu là một trọng tâm. Phỏng vấn được thực hiện hôm qua, 14/11/2016, tại Marrakech, nơi đang diễn ra thượng đỉnh Khí hậu COP22 (*). Sau đây là phần trích đoạn cuộc phỏng vấn.

Việc ứng cử viên dân túy - có quan điểm phủ nhận thực trạng Trái đất bị hâm nóng do hoạt động của con người – đắc cử tổng thống Mỹ khiến không khí lo ngại bao trùm. Câu hỏi lơ lửng trong đầu rất nhiều người hiện nay là : Liệu Hoa Kỳ có rút ra khỏi Thỏa thuận Paris về Khí hậu ?

Cách nay một năm, tại Paris, nhân loại đã đạt được một thỏa thuận được đánh giá là « lịch sử », nhằm mục tiêu giữ nhiệt độ Trái đất tăng không quá 2°C so với thời tiền công nghiệp. Đây là lần đầu tiên mà toàn thể cộng đồng thế giới, với 195 quốc gia thành viên và Liên Hiệp Châu Âu, đạt đồng thuận về một vấn đề mang tính sống còn đối với vận mệnh của nhân loại. Thỏa thuận Paris đã đạt được trong gang tấc, nhờ muôn vàn nỗ lực của các chính trị gia, nhà thương thuyết, giới bảo vệ môi trường.

Tổng thống Pháp François Hollande nhấn mạnh :

« … Thỏa thuận Paris, đó là một thỏa thuận mà tôi hết sức mong muốn. Quí vị hãy nhớ lại bối cảnh, với những gì đã diễn ra vào ngày 13/11 năm ngoái (với loạt khủng bố tại Paris và vùng phụ cận). Tất cả các nguyên thủ quốc gia và người đứng đầu chính phủ đã tham dự. Cộng đồng nhân loại phải đưa ra một quyết định cho tương lai của Hành tinh, cho Khí hậu, hạn chế việc Trái đất bị hâm nóng. 

Thỏa thuận tại Paris là không thể đảo ngược được. Đây là điều mà tôi muốn khẳng định rất rõ ràng ở đây, tại Marrakech này ».

Tổng thống Pháp giải thích thêm :

«Thỏa thuận Paris là không thể đảo ngược được về phương diện pháp lý. Hoa Kỳ đã ký kết thỏa thuận này. Nếu Hoa Kỳ muốn ra khỏi thỏa thuận, có những thủ tục phải làm, và những việc này sẽ kéo dài, thậm chí rất dài. Hoa Kỳ có thể quyết định không tôn trọng các cam kết. Điều này sẽ bất lợi cho Hành tinh, bởi Hoa Kỳ là một trong những quốc gia phát khí thải gây hiệu ứng nhà kính đứng đầu thế giới. 

Nhưng trước hết điều này sẽ rất bất lợi cho chính Hoa Kỳ. Về mặt Khí hậu, Hành tinh này không thể chia theo các đường biên giới, các hàng rào dây thép gai. Khi có vấn đề về khí hậu, tất cả mọi người đều liên đới. 

Các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã tham gia vào tiến trình chuyển đổi sang mô hình năng lượng tái tạo, thậm chí là chuyển đổi theo hướng bảo vệ sinh thái. Rất nhiều tổ chức đã tham gia, rất nhiều sáng kiến công dân tại Hoa Kỳ. Hoa Kỳ là một liên bang, có nghĩa có các nhà nước tiểu bang như California, Michigan… Chính quyền những tiểu bang ấy đã đi theo lập trường của thỏa thuận về Khí hậu. - RFI

|

|

4.

Bắc Kinh dùng ngư dân Hải Nam để xác quyết đòi hỏi lãnh thổ ở Biển Đông

Trung Quốc có đội tàu thuyền đánh cá lớn nhất trên thế giới. Tuy nhiên, nhiệm vụ của đội tàu này không chỉ giới hạn trong các hoạt động đánh bắt hải sản. Vốn nuôi tham vọng trở thành cường quốc biển, Bắc Kinh cho rằng các ngư dân đóng vai trò quan trọng. Trong bối cảnh đó, ngư dân Hải Nam (Hainan) được khuyến khích chiếm giữ các vị trí tiền đồn và cho phép Trung Quốc kiểm soát được hầu như toàn bộ Biển Đông.

Liên quan đến chủ đề này, thông tín viên đài RFI Heike Schmidt có bài phóng sự về các hoạt động ngư nghiệp tại cảng Đàm Môn (Tanmen), Hải Nam, Trung Quốc. Các cuộc trao đổi với nhiều nhân chứng tại đây đều được ghi âm lén.

Nguồn hải sản gần bờ khan hiếm

Vào một buổi sáng, khi các thuyền đánh cá vừa cập bến, người ta tranh nhau xuống chọn mua cá thu và đó là loại cá đánh bắt gần bờ. Một thương nhân buôn cá cho biết là cá ngày càng ít và bé. Trong tương lai thì sẽ còn ít hơn.

Cho đến nay, chính quyền Trung Quốc mỗi năm chỉ cấm đánh bắt trong hai tháng. Có thể từ năm tới, lệnh cấm kéo dài tới bốn tháng. Thế nhưng nhu cầu của Trung Quốc về hải sản không ngừng tăng. Trung Quốc tiêu thụ khoảng một phần ba tổng sản lượng hải sản đánh bắt trên thế giới. Theo Ngân Hàng Thế Giới, từ nay đến 2030, nhu cầu của Trung Quốc sẽ tăng thêm 30%. Do đó, các ngư dân nước này ngày càng đi xa hơn. Họ cố tình không đếm xỉa đến phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực – La Haye, được công bố ngày 12/07/2016, có lợi cho Philippines, thừa nhận Manila có quyền đối với một phần của vùng biển mang tính chiến lược này.

Để đáp ứng nhu cầu, khoảng 800 tàu đánh cá của ngư dân Hải Nam phải đi xa hơn, thậm chí đến tận vùng quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, bất chấp sự phản đối, tức giận của Việt Nam, Philippines. Một ngư dân Hải Nam thừa nhận : « Đánh bắt gần bờ thì không có vấn đề gì, nhưng khi chúng tôi đi xa hơn, người nước ngoài xua đuổi và ngăn cản vì họ không muốn chúng tôi đánh bắt ở đó ».

Cô Lâm Xuân Yến (Lin Chunyan) rất tự hào là thành viên một gia đình có nhiều thế hệ là ngư dân ở Hải Nam vì họ được coi là những anh hùng, dám đương đầu với tuần duyên nước ngoài. Cô nói : « Những người trong gia đình tôi thường xuyên đi đánh bắt cá khoảng hai tháng, họ đi tới các bãi đá Nansha (Trường Sa – Spratly). Chính phủ khuyến khích họ tới đó. Trên thực tế, đó là nhằm bảo vệ vùng biển. Nhiều thế hệ ngư dân Đàm Môn, Hải Nam tới đó đánh bắt hải sản. Đích thân chủ tịch Tập Cận Bình tới đây để ủng hộ chúng tôi ».

Khuôn mặt cô Lâm tươi hẳn lên khi kể lại chuyện chủ tịch Trung Quốc tới Hải Nam hồi tháng Tư năm 2013 : « Chuyến thăm của chủ tịch thật là hoành tráng. Chúng tôi đã nồng nhiệt đón tiếp ông. Chủ tịch căn dặn chúng tôi phải chú ý vấn đề an ninh. Chúng tôi rất vui mừng là chủ tịch đến tận đây để động viên chúng tôi và chúng tôi rất phấn khởi ».

Để tưởng nhớ sự kiện này, một tấm áp phích khổng lồ được dựng lên ngay khu ngã tư trung tâm thành phố có 30 ngàn dân. Trên ảnh, người ta thấy quây quần quanh chủ tịch Tập Cận Bình là các ngư dân Trung Quốc tươi cười, nét mặt thể hiện quyết tâm bảo vệ tổ quốc, những ngư dân yêu nước, sẵn sàng giương cờ Trung Quốc trên Biển Đông.

Bắc Kinh hỗ trợ tài chính cho ngư dân đánh bắt xa bờ

Một ngư dân chỉ cho phóng viên RFI bốn chiếc tàu cá lớn và cho biết đó là quà của chủ tịch Tập Cận Bình tặng cho ngư dân Đàm Môn. Chủ tịch Trung Quốc đã cảm ơn các ngư dân và kêu gọi họ hãy tới tận Nam Sa (tức Trường Sa) để vừa đánh bắt cá vừa bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ của Trung Quốc. Chính vì thế, các ngư dân Đàm Môn cảm thấy yên tâm và không sợ gì cả.

Theo phóng viên Heike Schmidt, đây không phải là những chiếc tàu đánh cá bình thường mà là tàu của du kích biển, một tổ chức bán vũ trang được quân đội huấn luyện. Ông Lâm Vĩnh Hâm (Lin Yongxin), thuộc Viện Nghiên cứu Biển Đông Quốc gia, trụ sở tại Hải Nam, cho biết :

«Tại tỉnh Hải Nam, chúng tôi có rất nhiều du kích dự bị. Chúng tôi cải thiện khả năng phòng thủ của hải quân. Trong thời gian qua, đã từng xẩy ra các vụ đụng độ. Người ta bắn vào ngư dân của chúng tôi. Do vậy, các ngư dân cần chính phủ bảo vệ họ. Tàu vỏ gỗ quá mong manh. Chính phủ khuyến khích ngư dân trang bị tàu vỏ sắt, vững chắc, vừa chống chọi với sóng bão, vừa chống lại được các vụ bị quân lính Philippines tấn công ».

Tàu vỏ sắt vững chắc rất cần cho hải quân Trung Quốc xây dựng cái gọi là « vạn lý trường thành bằng cát » ở Biển Đông. Các bãi đá, san hô được cải tạo, bồi đắp thành các đảo nhân tạo, trên đó có các phi đạo và cảng quân sự. Ông Lâm giải thích tiếp: « Các ngư dân đóng vai trò quan trọng trong việc bồi đắp các bãi đá. Trong giai đoạn bị cấm đánh bắt cá, thì việc tham gia bồi đắp đảo nhân tạo mang lại một nguồn thu bổ sung cho ngư dân, giúp họ nuôi gia đình».

Từ năm 2014, khoảng năm chục tàu vỏ gỗ được gia cố thành tàu vỏ sắt. Với trợ cấp của Nhà nước, khoảng ba chục tàu, có trọng tải 500 tấn, đang được đóng, một số đã được bàn giao. Các ngư dân tránh không nói nhiều tới trợ cấp của Nhà nước. Chọn lúc vắng người, ông Lí Hiền Lâm (Li Lin Xun) thổ lộ : « Các ngư dân vẫn liên tục tới đó (những nơi bồi đắp đảo nhân tạo). Ví dụ, chủ một con tàu như thế này sẽ được trợ cấp một khoản tương đương với 1500 € mỗi tháng. Nếu ở lại đó hai tháng thì sẽ được khá nhiều tiền. Đánh cá hay không, các tàu đều được trợ cấp, miễn là có mặt trong khu vực đó. Trung Quốc có khá nhiều tiền và không sợ bất cứ nước nào cả».

Nếu đi đến bãi Scarborough mà Trung Quốc gọi là Hoàng Nham (Huangyan), nơi đang có tranh chấp với Philippines, một con tàu có trọng tải 500 tấn, có thể được trợ cấp tới 10 000 € trong chuyến đi đầu tiên và 5000 € cho mỗi chuyến sau đó.

Ngư dân Đàm Môn trên tuyến đầu

Năm nay đã 61 tuổi, Lí Hiền Lâm muốn nghỉ ngơi. Nhưng lúc còn trai trẻ, ông chấp nhận mạo hiểm, đi xa đánh bắt hải sản quý hiếm. Ông kể lại là khi khoảng ba mươi tuổi, ông đã bị phía Philippines bắt giam hai năm, sống rất khổ cực trong tù, vì đã đánh bắt rùa biển. Ngư dân Trung Quốc tới Scarborough và các vùng biển xa không chỉ đánh bắt cá mà cả các hải sản quý hiếm, đang có nguy cơ tuyệt chủng, như sò tai tượng vì bán được rất nhiều tiền.

Đàm Môn là thủ đô sò tai tượng trên thế giới và đắt nhất là sò tai tượng ở Scarborough. Ông Lí nói rằng ngư dân Trung Quốc đánh bắt ở đây từ hàng chục năm nay. Ngư dân Việt Nam không ra được vì chỉ có thuyền gỗ nhỏ.

Ngư dân Đàm Môn luôn ở tuyến đầu trên mặt trận biển. Năm 2012, tám tàu cá Trung Quốc thách thức tàu chiến Philippines tại Scarborough và nhờ vậy Bắc Kinh đã kiểm soát được bãi san hô này. Năm 2014, Trung Quốc và Việt Nam đã đối mặt với nhau sau khi Bắc Kinh cho đặt giàn khoan HD 981 gần Hoàng Sa. Trong vụ này, ngư dân Đàm Môn cũng ở tuyến đầu.

Trao đổi với Heike Schmidt, ngư dân Lâm Phong (Lin Feng) cho biết từ khi Bắc Kinh đứng ra bảo đảm an ninh cho các ngư dân, thì họ tỏ ra yên tâm. « Không còn lo ngại gì nữa, phía Philippines không dám tấn công chúng tôi nữa. Nếu xẩy ra bất kỳ sự cố nào, ngư dân chỉ việc gọi lực lượng tuần duyền và họ tới ngay lập tức Xisha (Hoàng Sa – Paracel) và Nansha (Trường Sa). Tuần duyên Philippines không được trang bị đầy đủ và các đội tàu tuần duyên của chúng tôi giám sát khu vực này để bảo vệ ngư dân ».

Trong quán ăn hải sản Bafang, thực đơn rất phong phú, tôm, cua, mực xào dòn. Trên tường có dán một tấm bản đồ lớn vẽ vùng biển Trung Quốc tiến sát gần bờ biển của Việt Nam, Philippines, Đài Loan, Malaysia. Làm thế nào để chứng minh rằng đó là vùng biển của Trung Quốc. Theo nhà nghiên cứu Lâm Vĩnh Hâm thì từ thế kỷ XIV, ngư dân Đàm Môn đã đến tận Hoàng Sa và Trường Sa để đánh bắt hải sản.

«Từ triều đại nhà Minh (Ming), nhà Thanh (Qing), ngư dân Trung Quốc đã đi đánh bắt hải sản ở biển Hoa Nam – Biển Đông. Trên các nhật ký hải trình, họ đã đánh dấu các tuyến đường qua lại, ghi lại khoảng cách giữa các bãi đá. Các nước khác không có những bằng chứng lịch sử này ».

Tầu đánh cá hay tầu du kích biển ?

Theo truyền thông của Nhà nước, thì thuyền trưởng Tô Chánh Phấn (Su Chengfen), 81 tuổi, ở Đàm Môn, là một trong những người hiếm hoi tìm thấy một cuốn hải trình – Genglubu – viết cách nay 600 năm. Khi phóng viên RFI tới gặp thì ông Su lại tỏ ra kín đáo, ít nói. Ông cho biết ngắn gọn là nếu muốn nhìn thấy cuốn hải trình và nghe kể lại câu chuyện tìm thấy tập tài liệu quý giá này, thì cần phải có một cán bộ của Đảng đi tháp tùng nhà báo. Sau hơn một giờ thuyết phục nhà chức trách tại trạm cảnh sát Đàm Môn, khi phóng viên RFI quay lại, thì ông Tô đã đi vắng.

Hy vọng là trong tương lai, mọi người sẽ được chiêm ngưỡng cuốn hải trình quý báu này tại Viện bảo tàng quốc gia về Biển Đông, rộng khoảng 3000 mét vuông, hiện đang được gấp rút hoàn thành. Chủ tịch Tập Cận Bình mong muốn có một viện bảo tàng như vậy tại Đàm Môn.

Trung Quốc không ngần ngại chi tiền thực hiện các dự án khổng lồ để chứng tỏ sức mạnh hàng hải của mình. Tân cảng Sanya (Tam Á) vừa được xây dựng cách Đàm Môn khoảng ba giờ đi xe hơi. Đối diện với khu hậu cần cực kỳ hiện đại là bến cảng nơi neo đậu khoảng một chục tàu, trên đó có đầy đủ các thiết bị phục vụ đánh bắt cá như lưới, đèn cực sáng cho đánh bắt ban đêm.

Thế nhưng, đoàn thủy thủ lại mặc quân phục và trông chẳng có gì giống ngư dân. Họ xua đuổi phóng viên RFI và không cho chụp ảnh. Phải chăng đó là tàu của hải quân hoặc du kích biển, được ngụy trang thành tàu đánh cá. Một người dân đứng gần đó nói nhỏ với Heike Schmidt: « Các tàu đậu ở đây là để bảo vệ chủ quyền, vùng biển của Trung Quốc. Tàu không dùng để đánh cá. Đó là những con tàu của Nhà nước. Nếu xẩy ra đụng độ va chạm, các tàu này bảo vệ ngư dân cũng như chủ quyền của nước chúng tôi ».

Bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc đã tuyên bố : « Bắc Kinh cần phải chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh nhân dân ở Biển Đông ». Và các ngư dân Trung Quốc đã được huy động vào cuộc chiến này. - RFI

|

|

5.

Indonesia: Đô trưởng Jakarta bị truy tố về tội báng bổ đạo Hồi

Không đầy hai tuần sau một cuộc biểu tình rầm rộ của các thành phần Hồi Giáo cực đoan, cảnh sát Indonesia loan báo : Thị trưởng thủ đô Jakarta, một người theo Thiên Chúa Giáo, đã bị truy tố ngày 14/11/2016 về tội báng bổ đạo Hồi và sẽ phải ra tòa giải thích về cáo buộc xúc phạm kinh Koran.

Phát biểu với báo chí, ông Ari Dono, giám đốc cơ quan cảnh sát điều tra, cho biết là chính quyền đã có quyết định như trên sau hơn một tháng điều tra và lắng nghe nhiều nhân chứng và chuyên gia, cho dù các kết luận « không hoàn toàn nhất trí với nhau ». Trong khi chờ đợi phiên tòa mở ra, bị cáo không được quyền rời khỏi Indonesia.

Là người thuộc hai cộng đồng thiểu số - gốc Hoa và Thiên Chúa Giáo – tại một nước Hồi Giáo đông dân nhất thế giới, ông Basuki Tjahaja Purnama, biệt danh Ahok, vào cuối tháng Chín vừa qua, đã thẳng thắn nói rằng việc một số nhà thần học Hồi Giáo (Ulema) giải thích một câu trong kinh Koran, theo đó một người Hồi Giáo không nên chọn một lãnh đạo ngoại đạo, là một sai lầm.

Tuyên bố nói trên đã làm dấy lên những phản ứng dữ dội, đặc biệt trong các thành phần ủng hộ một đường lối cứng rắn của đạo Hồi. Trước quy mô rầm rộ của cuộc tranh cãi, ông Ahok đã xin lỗi công khai, nhưng không làm giảm được thái độ giận dữ của giới Hồi Giáo cực đoan, đặc biệt vào lúc vị đô trưởng đang tiến hành chiến dịch vận động tái tranh cử vào tháng Hai năm tới.

Một cuộc biểu tình của giới ủng hộ đường lối triệt để của đạo Hồi ngày 04/11 vừa qua đã tập hợp được trên 100.000 người tại Jakarta, theo số liệu của ban tổ chức, và kết thúc trong bạo lực. Tổng thống Indonesia Joko Widodo vào hôm sau đã hàm ý cho rằng cuộc biểu tình đã bị một số « lãnh đạo chính trị » lợi dụng trong bối cảnh chiến dịch tranh cử.

Ông Ahok, người kế nhiệm ông Joko Widodo ở chức đô trưởng Jakarta vào cuối năm 2014, là một nhân vật rất được lòng dân. Nhưng do tính tình bộc trực, lời lẽ thẳng thắn, trái với lẽ thường của các chính khách tại Indonesia, ông đã tạo nên rất nhiều kẻ thù. - RFI

|

|

6.

Mỹ không thể tiến hành chính sách ngoại giao theo kiểu người hùng

Bản tổng kết cuối nhiệm kỳ của tổng thống Barack Obama không tồi cũng không tuyệt hảo ; Trung Quốc không thể là chủ nhân thế giới ; Liên Hiệp châu Âu không phải là đồng minh lớn của Hoa Kỳ… Đó là những nhận định của chuyên gia Aaron Miller về chính sách đối ngoại của Mỹ trong thời gian qua, được đăng trong bài phỏng vấn của tuần san Le Point, số ra ngày 09-16/11/2016.

Ông Aaron Miller, phó chủ tịch hiệp hội Những Sáng Kiến Mới thuộc Woodrow Wilson International Center, một trung tâm cố vấn có trụ sở tại Washington. Chuyên nghiên cứu về Trung Đông, ông từng là cố vấn dưới nhiều đời chính quyền Mỹ thuộc đảng Cộng Hòa và Dân Chủ từ năm 1988-2003. Về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong thời gian tới, chuyên gia Aaron Miller cho rằng « Washington sẽ không thể tiến hành chính sách ngoại giao theo kiểu người hùng ». RFI xin giới thiệu.

Le Point : Ông Donald Trump sẽ có chính sách ngoại giao ra sao ?

Aaron Miller : Nói thẳng ra, điều này chẳng đáng bàn. Tôi không biết ông ấy sẽ đưa ra những đề xuất gì. Có rất nhiều thứ lệ thuộc hoàn toàn vào ứng xử của ông ấy, vốn dĩ đã rất khó đoán lắm rồi.

Liệu ông Obama phải chịu một phần trách nhiệm ?

Tôi không cho rằng bản tổng kết của Obama là tuyệt vời, nhưng cũng không hẳn là một thảm họa, như một số người nói. Họ đã đặt quá nhiều hy vọng lên ông cả trên phương diện đối nội lẫn đối ngoại. Ông Obama kế thừa một cuộc khủng hoảng kinh tế tệ hại nhất kể từ năm 1929 và hai cuộc chiến dai dẳng nhất trong Lịch sử Hoa Kỳ, ấy vậy mà người ta đã trông đợi ông tái lập trật tự và sáng tạo ra cách thức mới để thúc đẩy chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ…

Thế nhưng, ông Obama lại phải đối mặt với một khu vực Trung Đông nóng bỏng và hỗn loạn, với những phần tử Hồi giáo, với một Vladimir Putin quyết tâm phục hồi lại vị thế nước Nga trên trường quốc tế. Ông ấy chỉ mất có một năm thì đã hiểu rằng thế giới này rất khắt nghiệt và các chọn lựa cho Hoa Kỳ rất hạn hẹp, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến quan hệ với Trung Đông và Nga. Để rồi cuối cùng ông Obama đã trở nên trơ ì trước rủi ro. Đó mới chính là dấu ấn của toàn bộ chính sách đối ngoại của ông.

Nhưng ông Obama cũng làm thổi bùng niềm hy vọng với các bài diễn văn kêu gọi thay đổi thế giới ?

Chắc chắn rồi ! Chính quyền Obama luôn có những phát biểu vượt quá khả năng của mình. Ví dụ như bài diễn văn Cairo đã vượt quá tất cả những gì mà ông ấy có thể thực hiện. Ông ấy nói về việc ngừng xây dựng các khu định cư Do Thái và còn tỏ ra quyết tâm đạt được một thỏa thuận trong một thời gian tương đối ngắn. Điều đó đã cho thấy là không thể làm được. Ông ấy còn vạch ra lằn ranh đỏ không nên vượt qua tại Syria…

Theo ý tôi, những bài phát biểu hùng hồn đó chỉ là một phần của vấn đề. Câu hỏi mà tất cả các nhà phân tích nghiêm túc nào cũng đang đặt ra đó là : Trách nhiệm của ông Obama đến đâu về tình trạng hiện nay trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ ? Phải chăng là tình hình thế giới trong giai đoạn 2008-2016 ít nhạy cảm hơn với các học thuyết quân sự và ngoại giao của Hoa Kỳ ?

Cá nhân tôi, tôi thiên về giả thuyết thứ hai. Do bản chất các thách thức hiện nay, tôi nghĩ thật là ảo tưởng khi cho rằng ông Obama hay vị tổng thống sắp tới có thể tiến hành một chính sách mà tôi gọi là chính sách ngoại giao hào hùng hoặc thậm chí tạo thuận lợi cho việc đưa ra các giải pháp. Không một vấn đề nào – như vấn đề Putin, Ukraina, châu Âu, Iraq, Israel… có giải quyết được một cách đơn giản. Điều tốt nhất mà một tổng thống có thể làm, đó là tìm cách tác động lên những sự kiện một cách có lợi cho những lợi ích của Hoa Kỳ.

Ông Obama có xứng đáng được trao giải Nobel Hòa bình hay không ?

Ông ấy không tìm cách có mà cũng không hề muốn giải thưởng này. Châu Âu hiểu lệch lạc chính sách đối ngoại của chúng tôi (nước Pháp, với tư cách là một cựu cường quốc, lẽ ra phải ý thức được những bất cập và sự giả dối vốn dĩ là cố tật của mọi đại cường) và đã trao cho ông ấy giải thưởng mà không hề có ý niệm gì về cái mà ông Obama có thể thật sự hoàn thành. Họ trao cho ông ấy giải thưởng đó bởi vì họ vui mừng ông George Bush ra đi. Đó là một món quà chào mừng.

Vậy ông ấy có thể tự hào về những thành công nào ?

Tái lập quan hệ với Cuba và thương thuyết hạt nhân với Iran có thể được xếp vào loại « thành công bán phần », dù rằng cần phải có thời gian để đánh giá các tác động của chúng. Đó là những tiến trình đang được thực hiện. Tôi nghĩ là thay đổi chính sách đối với Cuba lẽ ra phải được tiến hành từ lâu. Liệu mọi việc sẽ diễn ra như dự kiến hay không ? Đó là chuyện khác. Thỏa thuận với Iran đã làm chậm lại việc sản xuất vũ khí hạt nhân, nhưng trong 6 năm nữa, phần lớn các lệnh cấm vận sẽ được dỡ bỏ và vấn đề là phải chờ xem liệu vào lúc đó, Iran có tái khởi động chương trình hạt nhân của mình hay không.

Thỏa thuận về biến đổi khí hậu là một hồ sơ lớn. Nhưng trong hồ sơ này, tổng thống sắp tới sẽ phải làm gì ? Ông Obama đã kịp thời ngăn cản một vụ tấn công khủng bố mới tại Hoa Kỳ, điều đó cực kỳ quan trọng và nên đưa vào bản thành tích của ông. Có thể là ông Obama đã chậm trễ đối phó với sự trỗi dậy của tổ chức Nhà nước Hồi giáo, nhưng xét cho cùng, tôi nghĩ là chính sách của ông có lẽ sẽ thu được kết quả tốt trong những tháng tới đây. Và rồi, đương nhiên, mục tiêu chiến lược của ông là đưa Hoa Kỳ thoát khỏi hai cuộc chiến tranh tại Irak và Afghanistan không hợp lòng dân và quá tốn kém mà Hoa Kỳ không tài nào thắng được. Rút quân khỏi Irak là cần thiết cho dù kế hoạch này được thực hiện một cách lộn xộn không thể tả được.

Thế còn những sai lầm của ông Obama thì sao ?

Nếu như quý vị so sánh hai bài diễn văn Cairo và Oslo (nhân lễ trao giải Nobel Hòa Bình), được đọc vào năm 2009, cả hai bài diễn thuyết này trình bày hai quan niệm khác nhau. Một bài mang tính chất lý tưởng, bài kia thể hiện rõ tính rất thực dụng. Bởi vì chính bản thân ông Obama cũng bị phân tâm về những gì ông có thể hoàn thành. Ông ấy muốn thực hiện cải cách nhưng không làm được. Về hồ sơ Cuba và Iran, ông tỏ ra sẵn sàng chấp nhận rủi ro, vì đó là những tiến trình có thể kiểm soát được. Điều này khá tế nhị, nhưng trước mặt ông là những đối tác dễ dàng tiếp thu và mong muốn thương lượng.

Nhưng khi cần phải chống lại một thế lực như nước Nga chẳng hạn, thì đấy lại là một Obama khác. Nhiều người nghĩ rằng ông đã thực hiện một chính sách ngoại giao yếu kém, không hiệu quả và rằng Hoa Kỳ không còn là một cường quốc thống trị nữa. Nhưng riêng tôi, tôi nhìn thẳng vào thế giới hiện nay, vào những gì công luận và Quốc hội Mỹ sẵn sàng làm, và tôi tự hỏi ông Obama thật sự có trong tay bao nhiêu lựa chọn.

Tại Syria, lẽ ra ông Obama đã phải hành động khác đi ? Rất nhiều người xem việc ông từ chối can thiệp là một sự thoái lui.

Trước hết, ông Obama lẽ ra không bao giờ nên đề cập đến lằn ranh đỏ nổi tiếng mà ông không có ý định bắt Syria phải tuân thủ. Một vị tổng thống lẽ ra nên nói những gì ông ấy có ý định làm và làm những gì ông nói. Phải chăng tôi cho rằng bằng cách bắn vài quả tên lửa người ta có thể làm thay đổi một cách cơ bản thế cân bằng lực lượng ? Tôi hoàn toàn không nghĩ như vậy. Trừ phi là Hoa Kỳ sẵn sàng chấp thuận một nỗ lực chung bằng cách thực thi một chiến lược quân sự, có nghĩa là phải triển khai các lực lượng Mỹ, huy động cộng đồng quốc tế và tiến hành một cuộc chiến ủy nhiệm chống lại Iran vào lúc mà tổng thống đang thương lượng thỏa thuận hạt nhân. Liệu điều đó có mang lại kết quả hay không ? Đó là một chuyện khác. Vấn đề cần biết không phải là những gì ông lẽ ra phải làm, mà là những gì ông có thể làm. Sau kinh nghiệm Afghanistan và Irak cay đắng, ông ấy không còn hứng thú đối với kiểu can thiệp như thế nữa. Thế giới và Trung Đông hoàn toàn hỗn loạn. Người ta không thể coi ông Obama như một nhà cải cách để rồi kết luận rằng ông ấy đã thất bại, bởi vì ông ấy không thích mạo hiểm… Tất cả những điều đó, theo tôi, là quan điểm của châu Âu mà thôi.

Nhưng điều đó có nghĩa là để rộng đường cho ông Putin…

Ông Putin đã ý thức được rằng Hoa Kỳ không chấp nhận hy sinh vì Ukraina. Syria thì khác hẳn. Giả như chúng ta có những hành động đáp trả và hành động sớm hơn chống lại chế độ Assad, liệu chúng ta có thể hạn chế được những tham vọng của ông Putin hay không ? Ông Obama chưa sẵn sàng trả giá cho hành động can thiệp đó bởi vì ông ấy sợ bị sa vào một vũng lầy khác nữa, và tôi cho rằng có lẽ không một tổng thống nào muốn như vậy.

Ông có quan ngại về mối đe dọa có thể từ phía Trung Quốc và Nga hay không ?

Liệu tôi có e ngại một cuộc chiến tranh lạnh mới giữa Mỹ và Nga hay không ? Không hẳn. Tôi cũng không lo sợ Trung Quốc sẽ trở thành chủ nhân của thế giới. Trung Quốc cũng giống như Nga, sẽ phải hứng chịu một loạt vấn đề. Tuy nhiên, họ sẽ tiếp tục bảo vệ lợi ích của họ trong các lĩnh vực quan trọng như an ninh quốc gia và sự phồn thịnh. Thỉnh thoảng, Bắc Kinh sẽ tự khẳng định vai trò của mình theo cách có thể gây tổn hại đến lợi ích và giá trị của Hoa Kỳ. Nhưng cũng có lúc Trung Quốc họ sẽ hợp tác với chúng tôi.

Thế giới phức tạp hơn nhiều, có nhiều mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng tôi không tin là Hoa Kỳ yếu hơn trước đây. Theo tôi, nước Mỹ vẫn là cường quốc quan trọng nhất trên thế giới, trong ngắn hạn, vẫn duy trì tốt nhất thế cân bằng kinh tế - chính trị - quân sự. Ngược lại, điều làm tôi lo lắng chính là khi Hoa Kỳ được xem như là một dạng cường quốc không thể thiếu, rằng các đồng minh luôn nhờ cậy vào Hoa Kỳ để giải quyết mọi vấn đề của họ. Đối với tôi điều đó là hoàn toàn không thực tiễn.

Hoa Kỳ cũng có những vấn đề riêng của mình – hệ thống chính trị vận hành tồi tệ, nợ công, cơ sở hạ tầng trong tình trạng tồi tệ…Tôi đã từng làm việc với nhiều bộ trưởng trong suốt 25 năm qua và tôi có thể nói với quý vị thật là ảo tưởng nếu nghĩ rằng Hoa Kỳ sẽ giải quyết hết mọi vấn đề.

Ông Obama đã cố tỏ ra cứng rắn với Ả Rập Xê Út và Israel nhưng không mấy thành công. Người Palestin và Israel không sẵn sàng, không muốn và không thể đưa ra kiểu quyết định cho phép Hoa Kỳ đóng vai trò trung gian hiệu quả như Mỹ đã từng làm trong quá khứ. Chính quyền Obama đã tiến hành nhiều cuộc tranh đấu mà họ không thể thắng được, chẳng hạn như đòi Israel ngưng xây dựng các khu định cư Do Thái. Thủ tướng Netanyahou là một đối tác rất khó.

Mối quan hệ với Ả Rập Xê Út, từ 50 năm qua vốn dựa trên sự đổi chác – bên này cung cấp dầu lửa, bên kia bảo đảm an ninh - đang bị lật nhào. Ả Rập Xê Út không có cùng quan điểm với Hoa Kỳ về các vấn đề an ninh, họ căm ghét thỏa thuận với Iran, họ nghĩ rằng nước Mỹ quá thận trọng về Syria… Họ đi theo hướng riêng của họ, đó là điều không thể tránh khỏi.

Với vụ Brexit, làn sóng tị nạn, khủng hoảng kinh tế, chủ nghĩa dân túy gia tăng, châu Âu đang gặp khó khăn. Ông có lo lắng về những yếu kém của đồng minh lớn này của Hoa Kỳ hay không ?

Đây không phải là một đồng minh lớn, mà là 28 nước. Trên thực tế, Hoa Kỳ là đối tác của một số quốc gia trong số này và cần phải xem xét từng trường hợp một. Châu Âu vận hành không tốt. Tôi chưa bao giờ xem châu Âu như là một thực thể gắn bó chặt chẽ, thậm chí bây giờ còn ít gắn bó hơn bao giờ hết. Những năm gần đây đã làm lộ rõ những mâu thuẫn và các bất thường tồn tại trong lòng châu Âu và điều đó đã làm cho Hoa Kỳ sáng mắt ra. - RFI

|

|

7.

Ủy ban LHQ lên án Nga chiếm Crimea

Hôm thứ Ba, một ủy ban của Liên Hiệp Quốc đã thông qua một dự thảo nghị quyết lên án việc Nga chiếm đóng bán đảo Crimea và lặp lại rằng cơ quan này không chấp nhận việc Nga sáp nhập bán đảo của Ukraine.

Dự thảo nghị quyết đã được thông qua với 73 phiếu thuận, 23 phiếu chống và 76 phiếu trắng. Dự kiến, dự thảo này sẽ được thông qua tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc vào tháng tới.

Dự thảo kêu gọi Nga tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế của mình trong tư cách một lực lượng chiếm đóng, thực hiện tất cả các bước cần thiết để lập tức chấm dứt việc đàn áp người dân ở Crimea, lập tức thả tất cả những người bị bắt giam trái phép, và đảm bảo các cơ quan giám sát nhân quyền không bị cản trở trong khi thi hành nhiệm vụ của mình.

Giới chức Bộ Ngoại giao Nga Anatoly Viktorov bác bỏ dự thảo nghị quyết, nói rằng văn kiện này có tính cách một chiều và mang động cơ chính trị.

Đại sứ Hoa Kỳ ở Liên Hiệp Quốc Samantha Power nói những hành động vi phạm nhân quyền tại Crimea là “thực sự đáng hổ thẹn”.

Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014 sau khi người biểu tình lật đổ tổng thống Kiev thân Moscow. Cuộc xung đột ở miền đông Ukraine giữa thành phần ly khai thân Nga và quân đội chính phủ đã cướp đi sinh mạng của hơn 9.500 người.

Mặc dù các thoả thuận hòa bình đã được ký kết tại thủ đô Minsk của Belarus vào năm 2015 với ý định ban đầu là giúp tạm dừng và sau đó giảm cường độ giao tranh, nhưng xung đột vẫn tiếp diễn trong khu vực này. - VOA

|

|

8.

Bí ẩn kỳ thú về sự "lu mờ" của Trung Quốc - Phần II

Vào thế kỷ XVIII, nước Anh bé nhỏ tiến hành một cuộc cách mạng công nghiệp trong lúc đế chế Trung Hoa khổng lồ bắt đầu đi xuống. Vì sao như vậy ?

Cây bút xã luận của nhật báo kinh tế Les Echos, Jean-Marc Vittori, trong bài viết « Bí ẩn kỳ thú về sự lu mờ của Trung Quốc », ngày 14/10/2016 (cập nhật ngày 20/10), đã viện dẫn đến Marco Polo, Adam Smith, Max Weber và Karl Marx để làm sáng tỏ bức màn bí ẩn. Và giải thích làm thế nào Trung Quốc nhanh chóng bắt kịp các nước khác vào cuối thế kỷ XX.

PHẦN II

Những « hec-ta đất ma » được canh tác tại thuộc địa

Sau giá cả và lương, năng lượng là yếu tố thứ hai giải thích sự « khác biệt vĩ đại ». Sử gia người Mỹ, ông Kenneth Pomeranz, trong tác phẩm « Sự khác biệt vĩ đại » xuất bản cách đây 15 năm, cũng đã tìm cách giải thích vì sao cách mạng công nghiệp chỉ xảy ra ở châu Âu chứ không tại châu Á. Theo các tính toán gây nhiều tranh cãi của ông, thì vùng hạ lưu thung lũng Dương Tử (Yangzi ) và Vương quốc Anh vào thế kỷ XVIII có mức sống ngang nhau. Mô hình canh tác nông nghiệp của vùng Dương Tử và Vương quốc Anh đều sắp hết thời. Dân số tăng trong lúc cả hai đều thiếu đất đai và tài nguyên. Thế nhưng, người Anh đã khai thác hai lợi thế chủ chốt : đó là than đá và thuộc địa. Than đá bổ sung cho củi gỗ để sản xuất năng lượng. Thuộc địa cung cấp bông và đường giá rẻ, qua việc canh tác những « hec-ta đất ma » mà nước Anh nhỏ bé thiếu thốn (đất canh tác tại thuộc địa để bù lại sự thiếu hụt ở chính quốc). Một số nhà nghiên cứu khác, như nhà địa lý học người Mỹ James Blaut còn đi xa hơn theo hướng này. Theo họ, động lực giúp Anh quốc cất cánh là cướp bóc và khai thác nô lệ tại châu Mỹ. Họ phát triển phân tích của Karl Marx, vì Marx cho rằng buôn bán với thuộc địa là một trong những nguồn « tích lũy nguyên thủy tư bản » cho phép xây dựng nhà xưởng luôn luôn lớn hơn và hiệu quả hơn. 

Nhưng cướp bóc không thôi cũng chưa đủ để giải thích cho sự «khác biệt vĩ đại ». Bởi vì cốt lõi của cuộc cách mạng công nghiệp, trước tiên đó là những phát minh – như máy hơi nước, máy dệt, luyện kim. Cho dù những đột phá khoa học kỹ thuật này có cội nguồn từ những phát minh quan trọng và thường được thực hiện tại Pháp hay tại Đức, ngay cả khi trong lịch sử phát minh này có một vài người Pháp như Joseph Jacquard hay Denis Papin (di cư sang Luân Đôn), thì đa số những người đặt các cột mốc trên con đường dài tiến bộ với các « phát minh nhỏ - micro-inventions » của mình - theo cách nói của nhà sử học Joel Morkyr – đều là người Anh. Ví dụ, trong lĩnh vực máy hơi nước, thì có Thomas Savery, Thomas Newcomen, James Watt. Ngành dệt sợi có John Kay, James Hargreaves, Richard Arkwright, Samuel Crompton, Edmund Cartwright. Và cha con nhà Darby trong ngành luyện kim…. Không có người Trung Quốc nào trong danh sách này.

Hệ thống tập trung quyền lực tại Trung Quốc

Đó chính là vì Trung Quốc không thực sự sống cùng trong một thế giới, trong cái không khí sôi sục bao trùm châu Âu kể từ khi có cuộc cách mạng công nghiệp được khởi đầu từ thời nhà thiên văn Copernic vào thế kỷ XVI. Trong khi đó, với 2000 năm lịch sử, đế chế Trung Hoa đã lựa chọn con đường tiếp nối truyền thống xa xưa thay vì đoạn tuyệt, lựa chọn duy trì nông nghiệp thay vì phát triển thương mại và công nghiệp. Năm 221 trước Công Nguyên, hoàng đế Tần Thủy Hoàng, đã đưa ra một quyết định quan trọng. Tất cả đều thuộc về hoàng đế, kể cả đất đai. Ưu tiên của ông là sự trường tồn trật tự xã hội. Tổ chức thi tuyển dụng các quan chức cao cấp để điều hành đế chế, vốn được phân cấp theo các đơn vị hành chính. Duy chỉ có ngai vàng là cha truyền con nối. Không có giới quý tộc, cũng không có giới phong kiến. Chỉ có hoàng đế, quan chức quản lý hành chính và thần dân là các gia đình. Đương nhiên, trải qua nhiều thế kỷ, các nguyên tắc này cũng bắt đầu gây tranh cãi, khi mà đế chế bị chia năm xẻ bảy – sau khi triều đình nhà Hán sụp đổ vào thế kỷ thứ III, rồi vào cuối thiên niên kỷ đầu tiên. Nhưng triều đại nhà Minh, kể từ năm 1368, rồi nhà Thanh lên cầm quyền năm 1644, đã cai trị đất nước theo phương thức rất tập trung quyền lực.

Vậy mà mô hình cai trị đó đã mê hoặc kinh tế gia Adam Smith. Ông viết : tại Trung Quốc, « nguồn thu của nhà vua chủ yếu là từ nguồn thuế điền (ruộng). Mức thuế này tăng hay giảm tùy theo sản lượng canh tác được hàng năm tăng hay giảm ». Do đó, cần dành ưu tiên cho nông nghiệp, và tất cả những gì có thể hỗ trợ cho sản xuất nông nghiệp và giá nông sản. Nhà vua đầu tư xây đường sá và các công trình thủy lợi để lập ra một « thị trường rộng lớn nhất có thể ». Hối phiếu được phát triển tại châu Âu vào thế kỷ XIV. Thế nhưng trước đó rất lâu, các định chế tại Trung Quốc cho phép chuyển tiền nhưng chỉ chú ý tới yếu tố không gian (từ nơi này sang nơi khác) mà không quan tâm đến yếu tố thời gian (vay trả), hậu quả là không thể tích lũy để đầu tư. Thế nhưng, nhiều nghiên cứu gần đây về giá hạt giống ở thế kỷ XVIII cho thấy là vào thời kỳ đó, thị trường Trung Quốc đang trên đà tan rã, trái ngược với thị trường châu Âu.

Châu Âu thời ấy không có gì là một hệ thống tập trung quyền lực, và đắm chìm trong một cuộc cạnh tranh vừa tàn khốc vừa làm kiệt quệ. Đầu tiên là cạnh tranh giữa các nước với nhau, trong lúc Trung Quốc chỉ lo đối phó với các đợt xâm lăng từ phương Bắc. Cứ ba năm thì Luân Đôn có tới hai năm chiến tranh. Nợ công từ mức 5% tổng sản phẩm quốc nội vào cuối thế kỷ XVII tăng vọt lên hơn 200% sau trận Waterloo, trong khi đó Trung Quốc chẳng hề đi vay mượn. Thế nhưng các cuộc xung đột thường trực này lại trực tiếp hỗ trợ nền kinh tế và tăng trưởng, qua việc thúc đẩy các quốc gia cải thiện kỹ thuật quân sự và các cải tiến này lại trở nên hữu ích cho lĩnh vực dân sự, ví dụ trong vận tải đường biển. Theo phân tích mang tính khiêu khích của hai nhà nghiên cứu Jean-Laurent Rosenthal và R. Bin Wong, thì các cuộc xung đột cũng có những tác động gián tiếp đối với nền kinh tế và tăng trưởng : « Chiến tranh đã làm dấy lên tiến trình công nghiệp hóa trong các thành phố tại châu Âu ; chính sự thành kiến chú trọng đô thị này đã dẫn đến mức đầu tư cao và việc chấp nhận sử dụng máy móc ».

Sức mạnh của giới tư sản Anh quốc

Tiếp đến là cạnh tranh ngay trong lòng các quốc gia. Chính các vị vua khắt khe nhất ở châu Âu cũng phải chung sống với các lãnh chúa, giám mục, thương nhân và thậm chí cả với giới ngân hàng. Tệ hơn nữa, những vị vua này còn vay mượn tiền của họ để chinh chiến. Đổi lại, nhà vua nhượng cho họ nhiều lợi ích. Tại Anh, Nghị viện nắm lấy quyền kiểm soát về tài chính công sau cuộc Cách Mạng Vinh Quang 1688-1689. Giới tư sản mới hình thành đã áp đặt được những thay đổi luật pháp, chính trị, xã hội, cho phép cuộc cách mạng công nghiệp xuất hiện và phát triển. Chính vì lý do này mà nhiều kinh tế gia như Douglass North – giải Nobel năm 1993- cho rằng các định chế chính trị và việc bảo hộ quyền sở hữu đã đóng vai trò trung tâm trong sự trỗi dậy của nước Anh. Một số chuyên gia khác thì nhấn mạnh đến việc các thương nhân có được nhiều quyền tự do hơn trong giao thương hàng hải.

Thế nhưng, cần phải đi ngược thời gian xa hơn nữa thì mới hiểu được khúc mắc chằng chịt về sự khác biệt đó, thậm chí cả trước khi có cuộc cách mạng khoa học tại châu Âu, trong khi tại Trung Quốc không hề có một cuộc cách mạng tương tự. Ít ra là phải trở ngược đến thế kỷ XV, thời điểm mà Trung Quốc và Anh quốc đưa ra những quyết định đối nghịch nhau. Năm 1403, hoàng đế Minh Thành Tổ quyết định xây dựng một hạm đội gồm 200 thuyền buồm, trong đó có một số chiếc dài hơn 100m – dài gấp bốn lần các thuyền châu Âu thời bấy giờ. Hạm đội này đã tiến hành 7 cuộc thám hiểm, đến tận Hồng Hải và duyên hải châu Phi. Nhưng khi Minh Thành Tổ qua đời, căng thẳng dữ dội đã xảy ra trong hoàng cung. Cần phải có kinh phí để đẩy lùi các đợt xâm lăng từ các bộ tộc du mục phương bắc. Năm 1436, hoàng đế Hồng Hi, người kế thừa Minh Thành Tổ đã quyết định dừng các cuộc thám hiểm và ra lệnh phá hủy các thuyền. Để bảo toàn sự thống nhất, Trung Quốc quyết định đóng cửa cho đến tận thế kỷ XIX. Trong khi đó, châu Âu có một sự lựa chọn ngược lại. Câu chuyện nhà thám hiểm Christohpe Colomb là biểu tượng cho sự khác biệt này. Ông là một nhà hàng hải, chứ không phải là vua. Đó là sáng kiến cá nhân chứ không phải của triều đình, cho dù nguồn kinh phí đến từ nữ hoàng Castille. Christophe Colomb muốn khám phá chứ không muốn diễu võ giương oai. Khi mở rộng cánh cửa châu lục ra bên ngoài thế giới, các nhà thám hiểm lớn đã tạo đà phát triển kinh tế tuyệt vời cho châu Âu. Sử gia Fernand Braudel viết : « Châu Âu đã ca khúc khải hoàn trên các hải tuyến hoàn cầu, nối liền nơi này với nơi khác, tạo ra sự hợp nhất thế giới có lợi cho châu Âu ». Và đương nhiên đó là một sự sáng tạo của người Anh.

Thế nhưng sự đối lập giữa tư tưởng chinh phục và ưu tiên ổn định bên trong không chỉ xuất phát từ những quyết định của một vài người. Sự đối nghịch đó có cội nguồn sâu thẳm trong « những giá trị văn hóa » theo cách nói của sử gia người Mỹ David Landes và đây là giải thích sau cùng về sự khác biệt vĩ đại này. Trong tác phẩm Đạo đức Tin lành và tư tưởng về chủ nghĩa tư bản (Ethique protestante et l’esprit du capitalisme), nhà xã hội học Max Weber cho rằng đạo Tin Lành, phát triển mạnh mẽ ở Anh quốc hơn là tại Pháp, đã tạo ra mảnh đất màu mỡ thuận lợi cho cách tân và tích lũy vốn, những điều kiện không thể thiếu cho một cuộc cách mạng công nghiệp. Rồi trong một tác phẩm khác, ít nổi tiếng hơn, Tư tưởng Khổng giáo và Lão giáo (Confucianisme et taoisme), Max Weber cũng nhấn mạnh rằng Trung Quốc đã có được những giai đoạn thái bình lâu dài, thuận lợi cho việc nẩy nở và phát triển chủ nghĩa tư bản, thế nhưng họ lại thích thưởng ngoạn hơn là hành động, ưu tiên vai trò của gia đình hơn là sáng kiến cá nhân, không ưa thích phát minh vì lo ngại nguy cơ gây rối loạn các tư tưởng truyền thống cổ xưa. Đối với Khổng Tử, sự hiểu biết đến từ ông bà tổ tiên ; nhưng với Socrate, người sống cùng thời với Khổng Tử, thế kỷ thứ IV trước Công Nguyên, thì ngược lại, sự hiểu biết bắt nguồn từ việc thường xuyên xem xét lại vấn đề. Do đó, so với Socrate, triết lý đạo Khổng không chuẩn bị tốt cho sự ra đời của cuộc cách mạng công nghiệp.

Nhưng sự cất cánh thần kỳ của Trung Quốc từ những năm 1980 buộc phải xem xét lại toàn bộ những giải thích trên đây hoặc ít ra là phải điều chỉnh lại cách nhìn. Điều gì cho phép Trung Quốc đuổi kịp sự phát triển này ? Câu trả lời thường hay được đưa ra nhất, đó là việc mở cửa biên giới. Sau hơn nửa thiên niên kỷ cô lập, chính sách « mở cửa » đã được áp dụng, nhưng trong đoạn thứ hai của tiến trình cải cách. Giai đoạn đầu tiên của công cuộc cải cách là cho nông dân được tự do bán số lượng sản phẩm dư thừa sau khi hoàn thành nghĩa vụ chỉ tiêu theo kế hoạch của Nhà nước. Nói một cách khác, giải phóng tư duy doanh nghiệp và quá trình tích lũy nguyên thủy tư bản, cho phép tài trợ các đầu tư trong công nghiệp. Đó chính là điểm mà Trung Quốc đã thiếu để tiến hành cách mạng công nghiệp. Điều này không phải do Ricardo nói ra, mà chính là Schumpeter… và Karl Marx đã bảo vậy. HẾT - RFI

|

|

Tin Hoa Kỳ

9.

Đảng Dân chủ phẫn nộ về đề cử của ông Trump --- Thách thức đối với ông Trump: Thực hiện cam kết cùng lúc với đoàn kết quốc gia --- Trump bác bỏ tin đồn về chuyển giao quyền lực

Các lãnh đạo đảng Cộng hòa trong quốc hội hứa sẽ có hành động cứng rắn một khi ông Donald Trump lên làm tổng thống vào đầu năm tới, trong khi đó các chính khách đảng Dân chủ bày tỏ phẫn nộ về những nhân vật đầu tiên được tổng thống đắc cử Donald Trump đề cử vào những chức vụ trọng yếu trong Tòa Bạch Ốc.

“Tình yêu chiến thắng hận thù.”

Các cuộc biểu tình do sinh viên dẫn đầu phản đối tổng thống tân cử Donald Trump diễn ra trước tòa nhà quốc hội, nơi mà đương kim Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan được đề cử thêm một nhiệm kỳ nữa và mừng rỡ đón nhận những cơ may đến với Đảng Cộng hoà trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ lần này.

Chủ tịch Hạ viên Paul Ryan phát biểu:

“Chào mừng bình minh của một chính phủ mới đoàn kết của đảng Cộng hòa. Thật vinh hạnh khi được phát biểu như vậy. Đây sẽ là một chính phủ quyết tâm chuyển thắng lợi của tổng thống tân cử Donald Trump thành những tiến bộ thực sự để phục vụ nhân dân Hoa Kỳ. Ê-kíp của chúng tôi rất háo hức và quyết tâm sắn tay lên làm việc để thực hiện mục tiêu của mình.”

Các đảng viên đảng Cộng hòa muốn giảm thuế, huỷ bỏ nhiều điều khoản chủ yếu trong luật chăm sóc y tế của Tổng thống Obama, và nới lỏng các quy định đối với các hoạt động kinh tế. Họ thở phào nhẹ nhõm khi ông Trump, chứ không phải bà Hillary Clinton của đảng Dân chủ, là người sẽ đề cử người để điền vào chiếc ghế để trống tại Tòa án Tối cao.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa John Cornyn, bang Texax nói:

“Chúng tôi sẽ nhanh chóng tiến hành ngay việc này sau khi có đề cử.”

Đảng Dân chủ cho rằng quyết định của ông Trump chọn ông Steve Bannon làm cố vấn chính trị cao cấp của ông là một khởi đầu tệ hại. Ông Bannon từng điều hành một trang mạng có lập trường cực hữu, cổ vũ các lập trường của thành phần theo chủ nghĩa độc tôn da trắng, và miệt thị các nhóm thiểu số.

Thượng nghị sĩ Debbie Stabenow thuộc đảng Dân chủ, đại diện bang Michigan nói: 

“Ông Bannon là một người từng có những phát biểu có tính cách kỳ thị chủng tộc, phân biệt giới tính, bài Do Thái, chống những người đồng tính, lưỡng tính và chuyển giới, và còn nhiều điều khác nữa. Ông ấy là một người có quan điểm hoàn toàn không xứng đáng với một người làm việc trong Toà Bạch Ốc.”

Thượng nghị sĩ Harry Reid của đảng Dân chủ, đại diện bang Nevada nói:

“Khi một người có quan điểm phân biệt chủng tộc ngồi cách Phòng Bầu dục có vài bước thì điều đó sẽ không giúp gì cho nỗ lực hàn gắn quốc gia của ông Trump.”

Đảng Cộng hòa nói ông Trump hoàn toàn có quyền quyết định chọn ứng cử viên.

Thượng nghị sĩ John Cornyn đảng Cộng hòa, đại diện bang Texas nói:

“Chúng ta đã chiến thắng trong cuộc bầu cử. Người dân Mỹ đã bầu chúng ta. Người dân Mỹ đã chọn vị tổng thống kế tiếp.”

Các cuộc biểu tình chống ông Trump vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Một người biểu tình nói:

“Tôi rất lo lắng về việc ông ấy đòi xây một bức tường, tôi cũng lo lắng không biết ông ta sẽ làm gì với Đạo luật chăm sóc y tế hiện nay, và đất nước của chúng ta trong bốn năm nữa sẽ ra sao đây.”

Nghi vấn hiện nay của các thành viên đảng Cộng hòa là liệu ông Trump sẽ nương hay dập làn sóng cuồng nhiệt của những người ủng hộ đã giúp ông giành được chiến thắng trong ngày bầu cử. Nó có thể làm lạc hướng hoặc phá vỡ chương trình nghị sự rất bận rộn của quốc hội sau lễ nhậm chức tổng thống. - VOA

***

Trong vỏn vẹn hơn 2 tháng nữa, ông Donald Trump sẽ làm lễ nhậm chức trong cương vị Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Một trong những thách thức chủ yếu mà ông phải đối mặt sẽ là cân bằng những lời hứa hẹn lúc tranh cử mà ông ta đã cam kết với các ủng hộ viên, trong khi cùng lúc đề ra những bước để hàn gắn quốc gia tiếp theo sau một chiến dịch vận động tranh cử đầy chia rẽ và có tính cách tấn công cá nhân. 

Chiến thắng gây kinh ngạc của ông Donald Trump cho tới giờ vẫn như một giấc mơ đối với một số ủng hộ viên của ông, và ông Trump nhanh chóng đưa ra những lời lẽ có tính cách hoà giải ngay trong bài diễn văn chiến thắng. Ông tuyên bố:

“Đây là lúc chúng ta nên ngồi lại với nhau trong tư cách một dân tộc đoàn kết.”

Nhưng sự đắc thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử vừa qua đã vấp phải các cuộc biểu tình phản đối trên khắp nước, từ bang Oregon tới bang California ở bờ Tây, cho tới New York, thành phố nơi ông cư ngụ, và Massachusetts trên bờ Đông.

Một người biểu tình phản đối kết quả bầu cử trao phần thắng cho ông Donald Trump nói:

“Tôi đôi khi cảm thấy thất vọng sau bầu cử, nhưng lần này, thì tôi cảm thấy kinh hãi.”

Sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, đã xảy ra một số sự cố khi các cộng đồng thiểu số và người Hồi giáo bị đe doạ, một điều mà ông Trump được hỏi trong cuộc phỏng vấn trên chương trình 60 Minutes của kênh truyền hình CBS. Ông trả lời:

"Tôi rất buồn khi nghe về những vụ việc như thế. Tôi sẽ nói: 'Hãy ngưng làm như vậy,' nếu lời nói đó của tôi có thể giúp phần nào."

Hàn gắn cái hố chia rẽ chính trị cũng là một quan tâm đối với Tổng thống Barack Obama. Ông nói:

“Điều vô cùng quan trọng là tìm cách đánh đi những tín hiệu về tình đoàn kết, và giang cánh tay tới các nhóm thiểu số hoặc phụ nữ, và nhiều thành phần khác nữa vốn hết sức quan ngại về những giọng điệu trong chiến dịch vận động tranh cử.”

Bất ổn chính trị diễn ra giữa lúc ông Trump khởi sự tiến trình đề cử người vào các chức vụ trong chính phủ kế nhiệm. Một trong những nhân vật được đề cử là Chủ tịch Đảng Cộng hoà Reince Priebus sẽ đảm nhiệm chức vụ Chánh Văn phòng tại Toà Bạch Ốc. Nhân vật thứ hai gây tranh cãi hơn nhiều là Stephen Bannon, là người được chọn làm cố vấn chính trị hàng đầu của Tổng thống tân cử. Ông Bannon là một nhà báo gây rất nhiều tranh cãi, thần tượng của thành phần cực đoan cánh hữu.

Thách thức lớn đầu tiên của ông Trump là chọn nhân sự cho tân chính phủ, theo nhà phân tích chính trị độc lập John Fortier. Ông nói:

“Tiến trình chọn nhân sự để vận hành guồng máy chính phủ mới rất phức tạp ở Hoa Kỳ. Trong tư cách một ứng cử viên đến từ bên ngoài chính phủ, ông Trump không có những quan hệ truyền thống, và nguồn nhân sự mà một chính phủ thường có.”

Nhưng khả năng của ông Trump có thể hàn gắn và đoàn kết quốc gia sẽ tuỳ thuộc nhiều hơn vào những luận điệu của ông, theo nhà phân tích Molly Reynolds thuộc Viện Brookings. Bà Molly Reynolds nói:

“Chúng ta đã có vài ý niệm về ông Trump mà chúng ta đã chứng kiến trong chiến dịch vận động tranh cử, đôi khi chúng ta thấp thoáng thấy bóng dáng của một ông Trump trầm lắng hơn. Vấn đề ở đây là nhân vật trầm lặng hơn này, người mà chúng ta mong đợi nhưng thực sự không thấy xuất hiện trong chiến dịch tranh cử, liệu có xuất hiện một khi ông Trump vào đến Toà Bạch Ốc hay không? Thực sự chúng ta không biết.”

Trong những tuần lễ sắp tới, dự kiến ông Trump sẽ loan báo các thành phần trong nội các của ông, và những nhân vật được ông chọn và bổ nhiệm vào các chức vụ trọng yếu sẽ nói lên những sắc thái mà ông muốn nêu bật trong cương vị là vị Tổng thống kế tiếp của Hoa Kỳ. - VOA

***

Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump lên tiếng bảo vệ quá trình chuyển giao quyền lực trong khi có thông tin nội bộ của ông lục đục.

Trump viết trên mạng Twitter rằng tiến trình chọn lọc nội các mới của ông và các chức vụ khác diễn ra "rất quy củ".

Báo chí Hoa Kỳ trong khi đó cho hay hai thành viên cao cấp trong nhóm chuyên trách chuyển giao chịu trách nhiệm về an ninh quốc nội đã bị sa thải.

Donald Trump, tỷ phú về địa ốc, người bị coi là "ngoại đạo" trong Đảng Cộng hòa, chiến thắng một cách bất ngờ trước chính trị gia lão luyện của Đảng Dân chủ - bà Hillary Clinton.

Ông đã thay thế Chris Christie, thống đốc New Jersey, bằng Phó Tổng thống đắc cử Mike Pence trong vai trò người đứng đầu nhóm chuyển giao.

Tin tức cho hay con rể Trump - Jared Kushner, người cũng là cố vấn thân cận của ông, đứng đằng sau thay đổi này.

Christie từng là tổng chưởng lý bang New Jersey khi cha của Jared Kushner bị bỏ tù năm 2004 vì tội trốn thuế, vận động hậu trường bất hợp pháp và vi phạm chứng cứ.

Cựu nghị sỹ, chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Mike Rogers, người phụ trách lĩnh vực an ninh quốc nội trong quá trình chuyển giao, thông báo hôm 15/11 rằng ông sẽ ra đi.

Tờ New York Times nói ông và thành viên khác của nhóm phụ trách lĩnh vực an ninh, Matthew Freedman, thực chất bị sa thải.

Rogers bị cho là thân cận với Chris Christie, và Freedman từng là cộng sự thân cận của Paul Manafort, người quản lý chiến dịch tranh cử của Trump nhưng thôi việc từ tháng Tám.

Cựu Thị trưởng New York, Rudolph Giuliani - người được trông đợi sẽ nắm một trong các chức vụ quan trọng - nói chuyển giao quyền lực tổng thống luôn luôn là tiến trình phức tạp, và sai sót là chuyện thường.

Donald Trump theo kế hoạch sẽ tuyên thệ nhậm chức Tổng thống thứ 45 của Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ ngày 20/1/2017. - BBC

|

|

10.

Hàng chục ngàn cá chết gây tắc nghẽn kênh Shinnecock ở New York

Hàng chục ngàn con cá chết nổi lên làm tắc nghẽn kênh Shinnecock ở New York vào sáng thứ Hai. Cư dân địa phương còn thấy cả những con cá còn sống đang vùng vẫy, cố nhảy lên khỏi lớp cá chết để sống sót.

CBS News dẫn lời Cơ quan Bảo vệ môi trường New York nói hôm Thứ Ba rằng họ đang theo dõi hiện tượng này.

Công nhân đã nhanh chóng dọn dẹp số cá chết và ngăn chặn luồng cá chết trôi ra biển.

Một giới chức địa phương cho biết con kênh được đóng và mở liên tục để giữ mức oxy cần thiết cũng như để những con cá còn sống có thể thoát ra ngoài.

Trong khi nguyên nhân gây ra cá chết vẫn chưa được xác nhận, một số chuyên gia địa phương cho rằng luồng cá trên bị săn đuổi chạy vào kênh và đã bị kẹt lại khi kênh đóng, gây ra tình trạng thiếu oxy.

 

Hiện các mẫu nước đã được lấy đi để kiểm chứng giả định trên.

Các giới chức địa phương nói nước và cá chết hoàn toàn không gây nguy hiểm cho người dân.

Hồi đầu năm nay, cũng xảy ra hiện tượng hàng trăm ngàn cá chết nổi lên tương tự tại Vịnh Raritan ở New Jersey. Nguyên nhân vụ cá chết này được xác định là do luồng cá bị cá bạc má và cá skates săn đuổi vào vịnh và chúng bị chết vì lượng oxy thấp trong vịnh. - VOA

|

|

11.

Thị trưởng từ chức trong vụ gọi bà Obama là “vượn”

Thị trưởng Tây Virginia từ chức sau khi vào hùa post trên Facebook nói vợ Obama là "vượn đi giày cao gót".

Bà Beverly Whaling viết rằng post của Pamela Ramsey Taylor trên Facebook trước đó làm bà mãn nguyện nhưng sau đó biện luận rằng thực ra bà nói về kết quả bầu cử.

Pamela Ramsey Taylor, người điều hành một tổ chức phi lợi nhuận địa phương tại Quận Clay vào tuần trước viết: "Sẽ thật là tươi mát khi lại có một đệ nhất phu nhân xinh đẹp, đẳng cấp và sang trọng trong Nhà Trắng. Tôi mệt mỏi lắm rồi khi phải nhìn thấy một con vượn đi giày cao gót".

Thị trưởng địa phương Beverly Whaling sau đó bình luận về post này rằng "Pam, chị làm tôi thật mãn nguyện".

Một thỉnh nguyện thư kêu gọi thị trưởng Whaling từ chức thu được 170.000 chữ ký.

Bà Whaling là thị trưởng của thị trấn Clay, trong đó có số dân là 491.

Thị trấn này không có người Mỹ gốc Phi, theo điều tra dân số năm 2010. Tại Quận Clay nói chung, hơn 98% số cư dân 9.000 người là người da trắng.

Bất chấp dân số ít của khu vực, post gây tranh cãi đăng lên Facebook lan tỏa ở khắp Hoa Kỳ và trên các phương tiện truyền thông quốc tế. - BBC

|

|

Tin Việt Nam

12.

Sau Tổng thống Obama, Hoàng tử William ‘gây bão’ ở Hà Nội

Những hình ảnh của Hoàng tử Anh Quốc William tới Việt Nam đang tràn ngập truyền thông trong nước và quốc tế.

Công tước xứ Cambridge đã tới Hà Nội hôm 16/11 và có rất nhiều hoạt động trong ngày đầu tiên tại thủ đô Việt Nam. Theo các hình ảnh và thông tin từ trang Twitter của điện Kensington, hoàng tử Anh đã gặp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, thăm phố cổ Hà Nội và uống cà phê vỉa hè.

Đây là lần thứ 2 sau chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Barack Obama vào tháng 5 vừa qua, người dân Hà Nội lại có dịp đổ ra đường để hào hứng đón chào một người nổi tiếng trong giới chính trị.

Một trong rất nhiều hình ảnh trên trang Twitter của điện Kensington cho thấy Hoàng tử William bước ra khỏi xe và được nhiều người dân vây quanh chào đón và chụp ảnh trên một đường phố cổ Hà Nội. Điện Kensington viết kèm theo bức hình rằng: “Cám ơn những người dân phố cổ đã ra đón Công Tước tới Việt Nam hôm nay.”

Trước đó trong ngày, Hoàng tử William đã gặp mặt Thủ tướng Phúc trước khi tham gia một hội nghị quốc tế chống buôn bán động vật hoang dã tổ chức tại Hà Nội. Theo điện Kensington, trong cuộc gặp với Thủ tướng Phúc, Hoàng tử Anh đã nói về mối quan hệ giữa Anh và Việt Nam và mong muốn nghe những gì mà chính phủ Việt Nam đang làm để giải quyết những thách thức của nạn buôn bán động vật hoang dã.

Quỹ Động Vật Hoang Dã Thế Giới WWF và nhiều tổ chức quốc tế cho rằng Việt Nam là một trong những nơi trung chuyển và tiêu thụ lớn nhất thế giới ngà voi và sừng tê giác. Cuối tuần trước, giới chức Việt Nam đã thiêu hủy hơn 2 tấn ngà voi và sừng tê giác thu giữ được từ các vụ vận chuyển lậu.

WWF cho rằng chính phủ Việt Nam đã chưa làm đủ để chấm dứt nạn buôn bán và vận chuyển lậu các động vật hoang dã sắp quý hiếm. Nhưng theo Thông Tấn Xã Việt Nam trích lời Thủ tướng Phúc nói với Hoàng tử Anh rằng Việt Nam đã rất chú ý tới việc nâng cao nhận thức trong công chúng về việc bảo tồn động vật hoang dã và đã có những trừng phạt nặng đối với người vi phạm.

Chuyên gia về chống buôn bán lậu động vật hoang dã của WWF ở Việt Nam, Alegria Olmedo, nói với VOA Việt Ngữ rằng chính phủ Việt Nam đã bắt đầu làm 1 số việc nhưng chủ yếu là từ các tổ chức:

"Một chiến dịch của tổ chức Nhân Đạo Quốc Tế (HSI) kết hợp với chính phủ Việt Nam để phát đi một thông điệp rằng sừng tê giác không thể chữa được bệnh ung thư. Họ đã phát động chiến dịch từ năm 2013 để làm giảm thiểu nhu cầu sử dụng sừng tê giác ở Việt Nam."

Trang Twitter của điện Kensington cho thấy hình ảnh Hoàng tử William tới thăm một dự án giáo dục nâng cao nhận thức về bảo vệ tê giác và trò chuyện với các em học sinh ở đây. Theo trang web VietnamPlus, hoàng tử Anh đã tặng sách bảo vệ tê giác cho 1,5 triệu học sinh Việt Nam.

Với nỗ lực kêu gọi người dân Việt Nam chấm dứt việc sử dụng những sản vật như sừng tê giác trong các thang thuốc Đông Y, Hoàng tử William đã ghé thăm các hiệu thuốc y học cổ truyền trên phố Lãn Ông. Điện Kensington nói trên trang Twitter rằng hoàng tử nói chuyện với các chủ cửa hàng bán thuốc đông y đang tham gia vào chiến dịch chống buôn bán động vật hoang dã. 

Hoàng tử William, chủ tịch của một dự án liên hiệp các tổ chức bảo vệ động vật hoang dã lớn nhất thế giới, đã ngồi uống cà phê trên phố Lãn Ông và trò chuyện với các chuyên gia y học cổ truyền và một số nhân vật nổi tiếng và đại diện các tổ chức phi chính phủ. Theo VietnamPlus – một trang mạng của Thông Tấn Xã, tại đây công tước xứ Cambridge đã cùng mọi người thảo luận về thái độ của xã hội đối với các sản phẩm của động vật hoang dã do buôn bán trái phép và hành động của mỗi người để thay đổi nhận thức về vấn nạn này.

VietnamPlus trích lời ca sĩ, nhạc sĩ và đồng thời là nhà hoạt động vì động vật hoang dã Thanh Bùi nói rằng: “Mỗi người Việt Nam chúng ta phải hành động ngay để bảo vệ những động vật quý hiếm khỏi bị tuyệt chủng bằng việc không mua hay sử dụng sừng tê giác.” - VOA

|

|

13.

Phố cổ Hội An muốn du khách hành xử đúng mực

Thành phố cổ di sản thế giới của tỉnh Quảng Nam đang soạn thảo một bản quy tắc ứng xử cho du khách khi tới thăm Hội An.

Trang web của Tổng Cục Du Lịch Việt Nam cho biết thành phố Hội An muốn khuyến khích người dân, nhân viên ngành du lịch và du khách ở phố cổ có những ứng xử phù hợp với một di sản văn hóa của thế giới.

Bộ quy tắc mà Hội An đang soạn thảo là những hướng dẫn về “Những điều nên và không nên làm trong phố cổ” cho tất cả mọi người sống, kinh doanh và tới thăm nơi này. Theo UBND thành phố, các điều lệ này nhằm bảo tồn kiến trúc và di sản văn hóa có giá trị của Hội An – nơi từng là thương cảng bận rộn của cả khu vực vào thế kỷ 15.

Từ giữa năm nay, Ủy Ban Nhân Dân thành phố Hội An đã phát hành những tờ rơi gấp bỏ túi và bản in gửi đến các hộ dân về “những điều cần biết về trật tự, kinh doanh, môi trường du lịch trong khu phố cổ.” 

Theo thông tin từ Tổng Cục Du Lịch Việt Nam, những “sự cố” trước đây liên quan đến hành xử của khách du lịch khi đến Hội An khiến chính quyền thấy cần phải chấn chỉnh một số hành vi tiêu cực. Việc một doanh nghiệp mở nhạc to cho khách nhảy múa tại Khu rừng dừa Cẩm Thanh hay du khách ăn mặc hở hang vào các đình chùa là những lý do thúc đẩy chính quyền thành phố phải soạn thảo bộ quy tắc. Hội An đã liệt kê 7 điều nên làm, 6 điều không nên làm và 5 điều cấm kỵ. Trong các “điều nên làm” và “điều cấm” đều đề cập đến chuyện ăn mặc và nên chọn những tranh phục lịch sự. Một số điểm di tích tâm linh trong khu phố cổ còn lập quy định riêng về trang phục dành cho khách du lịch.

Hành xử của khách du lịch, nhất là từ Trung Quốc, cũng đã gây nhiều tranh cãi ở Việt Nam và khiến chính quyền thành phố Hồ Chí Minh dự tính phân phát các quy định về cách ứng xử cho khách du lịch bằng tiếng Hoa.

Cách đây vài tháng, Hiệp hội Du lịch thành phố Hồ Chí Minh đã có những đề xuất áp dụng những hình thức xử phạt nặng với khách Trung Quốc “có hành vi ngạo mạn, không tôn trọng phong tục tập quán, lịch sử và văn hóa Việt Nam.”

Cuối tháng 7, truyền thông Việt Nam đưa tin rằng khách du lịch Trung Quốc đã bị chính quyền Đà Nẵng phát hiện và xử phạt vì các hoạt động chui. Cách đây không lâu, một số khách du lịch Trung Quốc với hộ chiếu in hình “đường lưỡi bò” ở Biển Đông cũng bị một số chủ nhà nghỉ ở Đà Nẵng từ chối cho thuê phòng.

Theo thống kê của sở Văn Hóa, Thể Thao và Du Lịch, tốc độ tăng trưởng du lịch tỉnh Quảng Nam là khoảng 12% bình quân 1 năm trong 6 năm qua. Năm ngoái, Quảng Nam đón 3,85 triệu lượt khách du lịch. Hội An là điểm đến du lịch hàng đầu ở Quảng Nam và du lịch dịch vụ đã chiếm gần 70% trong tổng cơ cấu của thành phố.

Hội An được trang web du lịch của Mỹ TripAdvisor bình chọn là điểm đến tốt nhất thứ 2 ở Việt Nam sau Hà Nội. - VOA

|

|

14.

Bộ trưởng nói biển miền Trung an toàn, dân chưa thấy thuyết phục

Báo chí Việt Nam đưa tin Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường nói trước Quốc hội hôm 16/11 rằng "biển miền Trung đã an toàn".

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết bộ của ông trong tháng 8 và tháng 9 đã công bố rằng về cơ bản môi trường biển 4 tỉnh miền Trung - từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế - đã an toàn sau thảm họa do hãng Formosa gây ra hồi tháng 4. Ông Hà nói kết luận của bộ dựa trên những điều tra, đánh giá bài bản và được xác nhận bởi các cơ quan tư vấn trong và ngoài nước. 

Báo chí trích lời ông phát biểu rằng: “Hôm nay, trước Quốc hội, tôi xin khẳng định biển miền Trung an toàn. Trên cơ sở phân tích khoa học cho thấy hoạt động du lịch, thể thao, nuôi trồng thuỷ sản..., có thể tiến hành bình thường”.

Ông Hà cũng cho hay Bộ Y tế tiếp tục phân tích hải sản 4 tỉnh miền Trung và ông tin tưởng thời gian tới Bộ Y tế “sẽ công bố toàn bộ hải sản miền Trung an toàn”.

Đánh giá về mức độ thuyết phục của phát biểu của bộ trưởng, Đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc nói với VOA:

“Đây là phát biểu của bộ trưởng trong cuộc chất vấn thì chúng tôi cũng ghi nhận như vậy thôi. Vấn đề còn lại là có bằng chứng, bằng cớ đầy đủ, nhất là làm sao thuyết phục được người dân địa phương ấy, họ cảm nhận được cái chuyện đó, và nó được trở lại từng bước với các sinh hoạt bình thường cũng như các hoạt động kinh doanh hay là khai thác biển ở địa phương này”.

Trong khi đó, từ Nghệ An, nhà hoạt động Hoàng Bình bày tỏ quan điểm với VOA:

“Câu trả lời của Bộ trưởng Tài nguyên-Môi trường Trần Hồng Hà hết sức vớ vẩn và thiếu căn cứ tại vì sau thời gian Formosa xả thải, chưa hề có biện pháp xử lý gì mà ông đã tuyên bố biển miền Trung đã tự đào thải, tự làm sạch, rất là vô lý. Người dân ở đây rất là bức xúc về câu nói đấy. Họ không thể chấp nhận được. Biển không thể đánh bắt hải sản được. Họ không sống bằng biển được mà ông lại nói biển tự làm sạch. Sắp tới thì tôi nghĩ rằng rất nhiều người dân sẽ kiện Formosa và họ không chấp nhận việc Bộ trưởng Tài nguyên-Môi trường nói rằng là biển sạch”.

Ông Bình nói điều người dân cần là nhà chức trách công bố cụ thể các biện pháp đánh giá môi trường, kết quả xét nghiệm các mẫu nước, mẫu cá. Tuy nhiên cho đến lúc này thông tin về những việc đó “vẫn là con số không”. 

Ông nói thêm là thời gian gần đây các nhà hoạt động thuộc giới xã hội dân sự đang “phải làm thay công việc nhà nước” khi họ lấy mẫu nước và cá để gửi đi xét nghiệm xem nước và cá đã sạch, an toàn chưa, nhưng chưa có câu trả lời.

Về tình hình đời sống ngư dân ở các tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An, ông Bình cho hay:

“Cuộc sống của họ rất là điêu đứng. Ngay cái vụ biển này, họ phải đi rất là xa, xa gấp 4, 5 lần, vào tuốt biển phía Nam hoặc ra tuốt biển phía Bắc. Họ ra khơi xa thì không thể đánh bắt được. Mà kể cả đi xa thì họ vẫn không thể bán được giá như trước bởi vì tâm lý hoang mang của người dân họ không tiêu thụ hải sản độc hại. Nhiều vùng như vùng Phú Yên, Song Ngọc, Cửa Lò ngoài Nghệ An họ điêu đứng họ chết, phải bán cả thuyền. Đặc biệt nhất, là vùng Kỳ Hà, người dân ở đây coi như là cửa tử của họ rất là gần, họ không thể sống bằng nghề gì. Tại vì họ ở ngay tâm điểm của Formosa. Họ đánh bắt gần bờ, ở ngay eo biển đấy. Bây giờ họ phải ở nhà, hàng ngàn người dân phải ở nhà mà không nhận được hỗ trợ, đền bù”.

Nhà hoạt động Hoàng Bình cho biết thêm việc chính quyền đứng phân phối tiền đền bù của Formosa cho người dân bị ảnh hưởng có nhiều điều bất hợp lý. Ông nói có những vùng bị thiệt hại nặng do thảm họa của Formosa lại chưa được đền bù hoặc được đền ở mức thấp, trong khi những vùng bị nhẹ lại được đền bù sớm và ở mức cao.

Ông Bình cho rằng đây có thể là một “mưu đồ” của nhà chức trách tạo ấn tượng với công chúng là “họ đang tiến hành đền nhưng số tiền không đủ nên họ đền những chỗ ít trước để lấp liếm”. VOA không có điều kiện để kiểm chứng lời cáo buộc này ngay lập tức.

Trong cuộc trả lời chất vấn trước Quốc hội hôm 16/11, nói về trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến vụ Formosa, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà nói bộ của ông đã “kiểm điểm với tinh thần nghiêm túc, không né tránh từ cao đến thấp. Nội dung kiểm điểm được gửi các cơ quan cấp trên theo đúng quy định, khi có kết quả sẽ công khai”. - VOA

|

|

15.

Về vụ án xử cựu đại tá Lê Hồng Hà

Trong thập niên 1990, cựu đại tá Lê Hồng Hà cùng một số người khác gửi kiến nghị cho Đảng yêu cầu điều tra lại vụ án có tên "Vụ án xét lại chống Đảng", xảy ra năm 1967 ở miền Bắc Việt Nam.

Ông Lê Hồng Hà, cựu Chánh văn phòng Bộ Công an Bắc Việt và sau này bị khai trừ khỏi Đảng Cộng sản, đã qua đời hôm 15/11 ở tuổi 90.

Ông từng là đảng viên cộng sản kỳ cựu, giữ chức Chánh văn phòng Bộ Công an ở Hà Nội năm 1958.

Năm 1995 xảy ra một biến cố dẫn đến việc ông Lê Hồng Hà nhận án tù hai năm.

Đó là việc ông lưu giữ và phát tán một lá thư của Thủ tướng khi đó Võ Văn Kiệt gửi Bộ Chính Trị.

Thư Thủ tướng

Đó là lá thư ngày 9/8/1995, trong đó ông Kiệt nêu bốn nội dung: "1- Đánh giá tình hình, cục diện thế giới ngày nay; 2- Vấn đề chệch hướng hay không chệch hướng; 3- Nâng cao năng lực quản lý nhà nước; 4- Xây đựng Đảng".

Lá thư có đoạn: "Để giữ được định hướng xã hội chủ nghĩa, đòi hỏi bức xúc là phải nâng cao tính hiệu quả của kinh tế quốc doanh, nhằm làm cho nó chiếm một vai trò chủ đạo trong thị trường nước ta chứ không phải là dành cho nó quyền 'nắm' thứ nầy thứ khác."

Ông Kiệt nhận xét về tình hình quốc tế rằng "tính chất đa dạng, đa cực" đang chi phối quan hệ giữa các quốc gia thay vì "mâu thuẫn đối kháng giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa đế quốc".

Người chấp bút cho lá thư này, ông Nguyễn Trung, được tác giả Huy Đức dẫn lời trong cuốn sách Bên Thắng Cuộc: "Năm 1995, uy tín bên trong, bên ngoài của ông Kiệt đều lên cao, có nguy cơ ông trở thành tổng bí thư, điều mà cả Trung Quốc, ông Đỗ Mười, Lê Đức Anh, đặc biệt là Nguyễn Văn Linh đều không thích."

"Ông Kiệt viết thư này, đụng đến một vấn đề cốt lõi trong sinh hoạt Đảng, với mong muốn làm cho mối quan hệ thật rõ ràng: dân chủ ra dân chủ, tập trung ra tập trung."

Theo nhà báo Huy Đức, lá thư này được đưa ra bàn trong Bộ Chính trị nhưng ông Kiệt "bị nhiều thành viên trong Bộ Chính trị chỉ trích kịch liệt".

Lá thư này sau đó đã dẫn đến án tù cho ông Lê Hồng Hà và hai người khác.

Theo ông Nguyễn Thanh Giang, người bạn của ông Lê Hồng Hà, vào hôm 5/12/1995, nhà bất đồng chính kiến Hà Sĩ Phu đến nhà ông Lê Hồng Hà và được ông Hà đưa cho lá thư của ông Võ Văn Kiệt.

Khi ông Phu rời nhà ông Hà ở Hà Nội, ông bị một xe máy chèn ngã. Khi công an đến nơi, họ đưa ông Hà Sĩ Phu về đồn, và phát hiện bản sao lá thư.

Cuốn sách của nhà báo Huy Đức viết rằng ông Hà Sĩ Phu khai tài liệu này ông lấy từ ông Nguyễn Kiến Giang; ông Giang khai lấy từ ông Lê Hồng Hà.

Ngày 22/8/1996, Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội xử ông Lê Hồng Hà 2 năm tù, Hà Sĩ Phu, 1 năm tù giam và Nguyễn Kiến Giang, 15 tháng tù treo.

'Dám phản ứng'

Theo một người bạn của ông Lê Hồng Hà, nhà bất đồng chính kiến Nguyễn Thanh Giang, chính ông Lê Hồng Hà cũng lưu giữ và đưa cho ông một lá thư "bí mật" sau đó mấy năm.

Ông Nguyễn Thanh Giang kể lá thư của Thượng tướng Nguyễn Nam Khánh, cựu Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị quân đội Việt Nam, được ông Lê Hồng Hà giấu và đưa cho ông Nguyễn Thanh Giang để công bố trên mạng internet.

Lá thư này có nhiều chi tiết tố cáo hoạt động của cơ quan tình báo quân đội rất quyền lực, gọi tắt là Tổng cục II, Bộ Quốc phòng, theo các nguồn nói trên.

Nhớ về ông Lê Hồng Hà, ông Nguyễn Thanh Giang cho rằng ông Hà là "tấm gương sáng của người trí thức Việt Nam" và "đã dám phản ứng những người có quyền sinh quyền sát trong Đảng".

Theo ông Nguyễn Thanh Giang, ông Lê Hồng Hà là một trong những đảng viên sớm lên tiếng kiến nghị Đảng Cộng sản từ bỏ chủ nghĩa Marx-Lenin.

Dường như vì vậy từ khi bị khai trừ Đảng, bị án tù, cái tên Lê Hồng Hà hầu như không được nhắc tới trên báo chí chính thống tại Việt Nam.

Lễ tang ông Lê Hồng Hà sẽ được cử hành ngày 18/11/2016 tại Nhà tang lễ Bộ Quốc Phòng, số 5 Trần Thánh Tông. - BBC